Oku, İzle ve Düşün

Etiket: Osmanlı

  • Türk imgesi

    Yazan: Özcan ATAR

    “Batı” diyor İlber ORTAYLI “hızlı değişim gösteren bir medeniyet.” Diğer toplumlar değişim süreçlerini tamamlayamıyorsa Batıya göre daha yavaş olmalarıdır. Gerçekten bugün için Amerika değişimin baş aktörü olarak görülüyorsa da sonuçta ABD Batının bir ürünü olduğundandır.

    Sultan Abdulmecid Efendi zamanında Osmanlı Avrupa Milletleri topluluğunun üyesi olmuştu.

    İngiltere tarafından Osmanlı Sultanı Abdülmecid’e özel statüde verilen ve İngiliz görevliler tarafından getirilen Dizbağı Nişanı, 12 Aralık 1856 tarihinde İstanbul’da Kraliçe adına İngiltere Büyükelçisi Stratford Canning tarafından takdim edildi. (Belleten-Nisan 2016, Cilt 80 – Sayı 287 Sayfalar: 157-176)

    Osmanlı padişahlarınca nişan verilir, fakat alınmazken ilk defa o, Fransız İmparatoru III. Napolyon’un “Légion d’Honneur” nişanını kabul ederek bu geleneği de bozdu. Yine bu vesile ile Fransız elçisinin 4 Şubat 1856’da verdiği baloya katıldı. (https://islamansiklopedisi.org.tr/abdulmecid)

    Batı dediğimiz zihniyetin coğrafi izdüşümü nereden nereye olduğuyla ilgili pek çok görüş var İsmet ÖZEL, Pireneler’in doğusu, Alpler’in kuzeyi ve Ren Nehrinin batısında kalan bölgede, bu medeniyetin biçim aldığı ileri sürülebilir. Özel’e göre, Londra ve Paris Batı Medeniyeti’ne ruhunu veren iki temel kaynaktır der. Evet belki  yakın tarih için bu tespit doğru olmuş olsa bile Romalılara kadar inildiğinde bu coğrafi alan saptaması daha da genişletilebilir. Hatta Anadolu’nun Hititlerden beri gelen gelişim dönüşümü takip edildiğinde Osmanlıları da en son aşamada bir BATILI diyebiliriz. Kimileri için ve özellikle Avrupalılar için bu durum asla kabul edilmez fakat onların kabullenmesinden ziyade tarihi belgeler çok çarpıcı sonuçlara doğru götürüyor bizi. Metafizik anlamıyla Batı zihniyeti şeytan tarafından Bilim sopasıyla çarpılmıştır ve hala bu çarpılmışlığın etkisinden kurtulamamıştır. Hakeza Doğu  – ki Doğu Batıya göre Türkiye’den başlar ki bu kesinlikle yanlış- da şeytanın müzmin kadercilik sopasından çok hem de çok fazla payını almıştır ve almaya da devam etmektedir.   

    Filmlere baktığımızda hız konusunda Avrupa filmlerinin hızlı aktığını Doğu filmlerinin yavaş aktığını -istisnai durumlar dışında- bariz olarak görürüz. Evet Batı hızlı değişen ve bu anlamda dünyaya yön veren bir zihniyet ya da Medeniyet. Tüm dünya onlara yetişmek için her daim koşmada. Uzak Asya filmlerinde Batıya benzeme rekorlarını açıkça görmekteyiz. Ancak Hint filmlerinde Orta Asya filmlerinde ve elbette Arap ve Afrika filmlerinde bir direniş az da olsa görülmekte. Batının yaydığı algılar dünyasında bocalayan büyük kitleleri uzaydan seyretseydik. Üzülür müydük?!

    Sersemletilmiş Türkiyem ne zaman bu halden kurtulur bilinmez. Karmaşık değil çok karmaşık olan Türkiye’nin kendine gelme tarihi belki de hiç olmayacak. Bu coğrafyada bir milletin kendine gelmesi çok zor. Belki de kendindedir. Fakat bizim kendiliğimiz bu şekildedir.  Belki de biz buyuz ve belki de dünyanın sonuna kadar böyle karmaşık olacağız.

    Bu topraklarda yüzlerce binlerce oluşum yaşanmış. Ve bizim Anadoludaki tarihimiz bir görüşe göre 4-5 bin yıl. Türklerin Malazgirt ile Anaolu’ya girmesi kitlesel çokluğu ya da kitlesel bir göçü yoğunluğunu sembolik olarak gösterilmesinden ibaret olabilir. Ya da zaten var olan süreğenliğin belli bir kesiti. Türkler zaten Anadolu’ya binlerce yıl öncesinden gelmişlerdi. Bu tez doğru olabilir mi? Olabilir. Hayır Türkler Anadolu’ya öyle 5 bin yıl önce değil 1000’li yıllarda akın akın gelmeye başlamışlardır tezi doğru mudur? Olabilir.  Fakat sonuçta Türkler tam anlamıyla Batılıdır. Fakat Müslüman(mı)dır. Bir batılının zihninde tüm Türkler Müslümandır. Müslümansa kesinlikle Türk’tür. Bir batılının zihninde Müslümanlık kötüdür dolayısıyla Türkler vahşidir kötüdür.  İlginç olan diğer milletten müslümanlar da Türkleri iyi olarak görmezler.  Araplar Türkleri Yecüc Mecüc, vahşi, medenitten uzak olarak görürler Şumâma b. Aşras şöyle der: “Eğer onların memleketlerinde peygamberler ve filozoflar yaşayıp da bunların fikirleri kalplerinden geçse, kulaklarına çarpsa idi sana Basralıların edebiyatını, Yunanlıların felsefesini, Çinlilerin sanatını unuttururlardı”. İslam kaynaklarında oldukça yaygın olarak Türklerin en savaşçı boyu olarak Oğuzlar gösterilir. Hudûdü’l-Âlem’de de onlar mağrur yüzlü, huysuz, kötü niyetli ve hasetçi insanlar olarak tasvir edilirler. İbn Fadlan ise Oğuzları,“Güç şartlar altında yaşayan, herhangi bir dine inanmayan, yollarını kaybetmiş eşekler gibi oradan oraya savrulan bir topluluk olarak tanımlıyor. Daha pek çok yazılan çizilen var da sonuç olarak Türkler korkulan ve istenmeyen bir millet olagelmiştir diğer Müslüman milletlerin gözünde. Peki Batılıların zihninde durum nasıl ? daha vahim!Viyana piskoposu Johann Fabri’ye göre “Dünyada yaş ve cinsiyet ayrımı yapmadan çocuk yaşlı herkesi kesen, hatta ana rahmindeki bebeği bile katleden Türkler kadar acımasız ve kaba bir ırk yoktur”  Türklerin hakkında dinsiz, kaba, zalim, vicdansız, kadınlara kötü davranan, rüşvetçi, kadın düşkünü, çok eşli yaşayan, cahil, gaddar, despot gibi çizilen olumsuz imajlar özellikle kitle iletişim araçlarının gelişmesiyle kuşaktan kuşağa yayılmaktadır.  (Avrupa Basınında Türk İmajı: 2017 Türkiye Anayasa Değişikliği Referandumuöncesi Onlıne İngiliz Basınında Türkler Selver Mertoğlu).

    Avrupa Konseyi’ndeki Türk delegelerinden biri 1949’da ilk defa Strasbourg’a gittiği zaman, bir Batı devleti delegesi yanma gelip ciddi ciddi, Türklerin o zamana kadar “kuyruklu”olduklannı sandığını söylemiş. Bunu, bana kendisi anlattı.Kuyruklu olmadıklanna nasıl inandığını doğrusu anlayamadığımıda burada belirteyim.

    Yüzyıllar boyunca Türkler, Hıristiyanlığın ve Avrupa’nın korkulu bir düşü olarak almışlardır. Ortaçağ boyunca salgın hastalıklar, seller, depremler, Türkler ve Tatarlar, Tanrının günahkârları cezalandırmak için dünyanın başına musallat ettiği afetler olarak anılmıştır. XVI. yüzyılda Martin Luthre, “Dünyadan, ten zevkinden, Türklerden ve Şeytandan” kurtulmak için dua ediyordu. Tarihte pek az halka böyle anılmak nasip olmuştur. Batı dillerinde “Türk” sözcüğü, her türlü şiddet ve vahşetin simgesi durumuna gelmiştir: “Sevgilim yanımdan geçmeye görsün, İşi-gücü bırakıyorum (Öyle candan seviyorum ki), Ustam Türk gibi bitiyor başımda, Acımadan dövüyor beni.” Ben bile çocukluğumda yaramazlık yaptığım zaman,

    “Bir Türk yumurcağı gibi hareket etme!” diye azarlandığımı hatırlarım.

    Tarihten gelen tutumlar, Türklerin Avrupa Konseyi, NATO ve öbür Batı örgütleri içinde  bizimle kaynaşmasıyla, kuşkusuz giderek güçlerim yitirmektedir. Yine de bazı kimselerin Türkler üzerine garip fikirler besledikleri görülüyor. Sözde, Türkler, çocuklar yiyen, kavuklu, sayısız kanlan ve cariyeleriyle divanlarda bağdaş kurup oturan, kıvırcık saçlı yamyamlardır.

    Türk istilâsından soma Anadolu’da geçen olaylar üzerine çeşitli teoriler vardır. istilâcıların, yöresel halkla aralarında ne derece yaygın bir biçimde evlendikleri söz konusudur. Bir şey, akla açıkça yatkın gelmektedir. Anadolu’nun Türklerden

    önceki halkı, kaba-taslak söylemek gerekirse Hurilerden öncekiler, Hititler, Frigyalılar, Lidyalılar, Keltler, Yahudiler, Yunanlılar, Romalılar, Ermeniler, Kürtler, Moğollar ve

    Allah bilir daha niceleri, yerlerini asla Türklere bırakmamışlardır. Asya’dan gelen bir avuç Türk, kendilerini hazır olanlar arasına katmış, böylece bir Anadolu karışımı, aşağı yukarı önceden neyse, öylece sürüp gitmiştir. Bütün sorun, kalabalık olan Anadolu halkının Türkleri içerip, arasında eritmesi gerekirken, sayıca az Türklerin, yerli halka damgasını basacak derecede güçlü çıkmalarıdır. Bunun sonucu olarak da, önceden var olan kavimler, Türkçe konuşan Müslüman bir halk durumuna dönüşmüş, o dönemden sonra “Türkiye’de yaşayan Türkler” olarak tanınmışlardır. Bu demektir ki, modern Türkiye’nin halkı, bir önceki paragrafta belirtilen ırkların, yüzyıllar boyunca aralarında karışmasından oluşmuştur. Elbette ki, ırk kuramları aslında hiçbir şey ispatlamaya yaramaz. Türklerin de, İngilizler kadar karışık bir ırk olduğunu ileri sürmek, ilk bakışta hiçbir sonuç getirmeyebilir. Ama, tartıştığımız soruna yine bir ışık tutabilir:Yani, Türklerin Avrupalı olup olmadıkları sorununa. Modern Türk halkını oluşturdukları anlaşılan Hitit, Frigya, Yunan, Roma, Ermeni ve Kelt karışımı, hiç de bir “Asyalı” karışımı değildir. Söz konusu kavimler ayrı ayrı incelenecek olursa, Anadolu kanşırnının “Doğulu” olduğu kadar “Batılı” da sayılabileceğini ortaya çıkar. Türkiye Türkleri kendilerini etnik yönden Avrupalı saymakta pek çok ulustan daha haklı olabilirler. Bu teoriler, Türkiye Türkleriyle, Sovyetler Birliği’nde ve Batı Çin’de yaşayan Türk halkları arasındaki büyük farklardan doğmaktadır. Onlar, Asyalı tipine çok daha yakındırlar. Asya Türklerin çekik gözleri, sivri elmacık kemikleri, sarıya çalan tenleri vardır. Anadolu Türkleri ise etnologlarca beyaz

    ırktan olduğu kabul edilmektedir. Bugün Türkiye’de, Moğol tipine pek az rastlanabilir. Bu rastlanan kişi de, ya bir Türkmen göçmeni, ya da Orta Asya göçebesidir. ( Kaynak : David Hotham, Dizgi – Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. Baskı: Çağdaş Matbaacılık ve Yayıncılık Ltd. Şti. Ekim 2000)

    Türkleri Yecüc Mecüc gibi kuyruklu bir hayvan gören milletlerin bize kattığı en büyük değer : Öngörülemez ve Benzersiz olduğumuzun bilince varma duygusudur.   Bilmiyorlar ki Türk :“Üst sentez bir medeniyettir”  onun içindir ki bu millet hiç sersemlikten kurtulamaz. Türkiye’de her düşünce vardır, her tür müzik vardır, her tür giyim vardır, her tür insan tipi vardır ama galiba tüm bunların birleşimini en tepeye çıkaran ve her şeyi Türk Medeniyetinde eriten “TÜRKÇE”dir.

  • Türk Medeniyeti-VI-Prométhée (1926-1938)

    Türk Medeniyeti-VI-Prométhée (1926-1938)

    Yazan : Özcan ATAR

    Prometheus, Yunan mitolojisinde ateş tanrısıdır. Zeus’un istememesine rağmen, insanlığa ateşi ve dolayısıyla uygarlığı getirir. Fakat Zeus’un intikamı korkunç olacaktır. Prometheus bir dağın tepesinde zincire vurulur. Zeus tarafından görevlendirilen bir kartal, gün boyunca Prometheus’un karnını parçalamakta ve karaciğerini yemektedir. Gece boyunca karaciğer kendisini yenileyerek eski hâlini almakta ve Prometheus iyileşmektedir. Ertesi sabah kartal yeniden gelmekte ve parçalama işlemine başlamaktadır. Bu olay böylece sonsuza kadar tekrarlanıp devam edecektir. Etrafı güçlü komşularla çevrili Polonya1 tıpkı Prometheus gibiydi. Tarih boyunca güçlü komşuları tarafından birkaç kez parçalanmış, her seferinde yeniden doğmuştu.

    (daha…)
  • Hikaye der Geçeriz

    Hikaye der Geçeriz

    Hatırlarsınız okullarda okuduğumuz DEDE KORKUT hikayelerini. 12 hikayeden oluşan bu Dede Korkut okul çağlarımızda bizim için bir şey ifade etmezdi. İşte bir dede elinde bir saz anlatır da anlatır. Bizim için hiçbir şey anlam barındırmayan bu hikayeler bir zamanlar birileri için korkunç bir güçtü .

    Sahi Türk halkları neye merak sarar onları ilgilendiren konular nelerdir. Araştırmacı bir millet miyiz yoksa hazırcı bir millet miyiz. Elbette bu soruların cevaplarını çok iyi biliyoruz. Gönlüm bu sorulara olumlu cevaplar vermek istiyor istemesine de gerçek maalesef hiç de iç açıcı değil.

    Araştırmacı bir toplumun ortaya çıkmaması tabi ki tek başına toplumun hatası olamaz. Eğitim sistemi bizi hazırcı yapıyor. Bu konuda çıkan makalelerin haddi hesabı yok. Öncelikle biz öğretmenlerin çok mükemmel olduğu söylenemez. Öğretmen iyi değilse öğrencide “merak” kavramı nasıl uyanır. Fakat son zamanlarda yetişen öğretmenler iyi yetişiyor. Eminim bundan sonraki nesiller daha bilgili olacaklar. Araştıran irdeleyen beyinler olsaydı eminim Dede Korkut Hikayeleri ne olacakmış deyip dudak kıvırmazdı. Kendi değerlerini öğrenir ve dünyaya öğretirdi.

    Hikaye masal gibi ürünlerin İslamın da tesiriyle Osmanlılar zamanında da fazla ilgi çektiğini düşünmüyorum. Hele Türk dünyası araştırmalarının yapıldığı söylenemez. 19. yüzyılda Osmanlı geçmişini araştırmaya başladı. Bu o gün dünyanın yavaş yavaş ırkçılık temeline kaymasıyla doğru orantılı bir durum. Ahmet Vefik Paşa, Şemsettin Sami’nin ateşlediği Türklük araştırmaları hikaye masal gibi türlerin de yavaş yavaş gün yüzüne çıkmasında etkili oldu.

    Bugün için bile bu tip çalışmaları yadırgayan fazla rağbet göstermeyen çevreler var. asıl sorun Türklük araştırmalarının bir “kültür” çalışmasından çok ideolojik bir yapılanmanın ürünü çalışmalar olarak algılanmasıdır. İçinde haklılık payı da barındıran bu tip bakış açısı aslında vahim bir sonucu doğuruyor ki bu da “kültürel ezilmişlik” halidir. Dünya perspektifiyle görmeye çalıştığımızda karşımıza Roma, Yunan, İran, Arap vs. medeniyetleri dikilir. Ancak onca yoğunluğuna birikimine tarihine kültürel çeşnisine rağmen bir “Türk Medeniyeti“nden bahsedemiyoruz. Türk medeniyetinin olmadığından değil böyle bir medeniyete sahip çıkan olmadığı için bu kavramı hakim bir kavram yapamıyoruz. Kendine sahip çıkmayan bir medeniyetin başkaları tarafından bilinip yüceltilmesi mümkün değildir. Bunu bir şekilde anlatmaya çalışan beyinlerimiz var: Dücane Cündioğlu gibi, Yusuf Kaplan gibi. Başka isimler de var elbet ancak temsil ettikleri dünyanın artık kendi kültürüne de sahip çıkmasına güzel örnekler oldukları için onların isimlerini özellikle tercih ettim.

    Dede korkut destanları 1951 yılında Sovyetler Birliği zamanında Türkistanlı Prof. Dr. Meti KÖSYEV tarafından yayımlanmış. Ancak o günkü Türkistan Kominist Partisi bu hikayelerin zararlı olduğuna karar vermiş ve bu eseri toplatmış. Yazar bu hikayeler sebebiyle idama mahkum edilmiş. İdam kararı daha sonra 25 yıl hapse çevrilmiş. Prof. KÖSYEV cezasını bitirince Dede Korkut Hikayeleriyle ilgili bir makale yayınlamış ancak yönetim onu hocalık görevinden almış ve onu göz hapsi cezasına çarptırmış. KÖSYEV göz hapsindeyken ölüvermiş.

    Bir hikaye bu kadar önemli. Çünkü bu hikaye bir milletin özgürlüğünü gücünü varlığını gösteriyor. Bir masal bir giysi bir sözcük özgürlüğün direnişin kıvılcımı olabiliyor. Emperyalizmin pençelerinde kıvranan halklar için belki yukarıda söylediklerim çok daha fazla dikkat çekicidir. Hani bir çiçek ne olacakmış dememeli insan. Her bahar bir çiçekle başlar. Özgürlük de böyle. Bir sözcükle, bir giyimle başlar.

    Bizden olan her şeye sahip çıkmak gibi bir görevimiz var. her şeyden önce dilimize kültürümüze sahip çıkmalıyız. Ancak aydınlık bir beyin ile sahip çıkmalıyız bizi daha ileriye götürecek bir sahip çıkma yoksa köhne skolastik bir sahiplenme ile değil.

  • Osmanlı Şiiri-I

    Osmanlı Şiiri-I

     Osmanlı  kültür ve edebiyatını çok iyi bilen J.w.Gibb’in  Osmanlı Şiiri üzerine yazılarını aktaracağım. Aktardığım ilk yazı  Osmanlı Şiiri-I sonraki günlerde aynı yazının devamı Osmanlı Şiiri-II-III-IV olarak devam edecek. Türk Dili bakımından Gibb önemli bir bilim insanı. Bizi bizden iyi bilen biri. https://tr.wikipedia.org/wiki/Elias_John_Gibb  

    Osmanlı Şiiri- I ( Osmanlı Şiirinin Hususiyeti ve Sahası )

    WWW.Osmanlı Şiiri-II ( Osmanlı Şiirinin Hususiyeti ve Sahası )
    WWW.Osmanlı Şiiri-III( Osmanlı Şiirinin Hususiyeti ve Sahası )

    WWW.Osmanlı Şiiri- IV ( Osmanlı Şiirinin Hususiyeti ve Sahası )WWW.Osmanlı Şiiri- V ( Osmanlı Şiirinin Hususiyeti ve Sahası )

    Yazan : J.W.GİBB 

    OSMANLI ŞİİRİNİN HUSUSİYETİ ve SAHASIGibb

    Önümüzde uzun bir yol var. Osmanlı Türklerinde şiirin gelişmesini ve yükselişini göreceğiz. Türklerin edebiyat tarihi uzun yıllar önce başlamış ve hâlâ devam etmektedir, ilk olarak, imparatorluğun kurulmasından uzun zaman önce  şiirde yapılan ilk gayretlere bir göz atmaya çalışacağız; sonra Osmanlı gücünün tedrici olarak inkişafıyla beraber çeşitli yönlerde şiirin seyrini; daha sonra kültürün zenginleşmesinin getirdiği refah ve emniyetle birlikte daha emin adımlarla açılıp yayıldığını; muhteşem doğuyu tasarrufu altına aldığı IT.yy.’daki ihtişamını izlemeye çalışacak, sonra da müteakip yıllardaki çapraşık seyrini takip edecek, nihayet Sultan Süleyman veya Ahmed döneminde olduğundan daha fazla ümid verici, daha neşeli, daha taze bir hayatla bu son  günlerde yeniden ileri atılışını; gayretleri ve başarısızlıkları müşahede edeceğiz.

    Fakat asırlar arasındaki yolculuğumuza başlamadan önce Osmanlı şiirinin hedefleri ve temayüllerinin neler olduğu, hangi şartlar altında inkişaf ettiği ve hangi nazım şekilleriyle ifade bulduğu ile ilgili bu uzun yolda teçhizatımız olacak olan birtakım bilgilerle donanmak daha doğru olacaktır. Bunun yanı sıra, her şeyden önce ilk olarak bu şiirin umumi hususiyetleri ve bu hususiyetler üzerinde etkili olan durumlar hakkında bazı bilgiler edinmeye çalışacak ve bu şiirin dış yapısını inceleyeceğiz.

    Osmanlı şiiri eski (veya Asya kolu) ve yeni (Batı kolu) diyebileceğimiz iki büyük kola ayrılır. Birincisi başlangıçtan 19. asrın ortalarına kadar rakipsiz olarak devam etmiş ta ki, ikinci kolun birkaç yıl içerisinde artık yıpranmış olan rakibine üstünlük sağlamasına kadar. Bu ikinci kol sadece nazım şeklinde değil, birçok yönden farklılıklar gösterir, fakat bu yönün, incelenmesini daha sonraya bırakıp şimdilik sadece eski ekolü ele alacağız.

    Osmanlı şiiri yaklaşık altı asırlık bir süreyi içine alır. Bu uzun zaman içerisinde tabii olarak birçok safhalardan geçmesine, birçok değişikliğe uğramasına rağmen, yekpareliğinden asla bir şey kaybetmemiştir. On dördüncü asırdaki şekli ve maksadı ne idi ise bütün asli vaziyetiyle on dokuzuncu yüzyılda da odur.

    Bu ekolü hâvî olan beş yüz yıllık süreyi dört döneme ayırabiliriz, ilk dönem 1300 ile devletin tam manasıyla tesis edildiği 1450 arasını kapsar. Teşkil aşaması olarak isimlendirebileceğimiz bu dönemde Türk dilinin Batı kolu edebi bir dil haline gelmeye çalışıyordu. 1450 ile 1600 arasını kapsayan ikinci dönem İse dilin başlangıçtaki zorluklarının giderildiği ve başında meşhur Câmi’nin bulunduğu çağdaş İran ekolünün metotlarını Öğrenmek ve yeniden ortaya koymak  için  şairlerin  bütün  dikkatlerini  sarf etmeye  çalıştıkları  dönemdir. Üçüncü dönem ise on yedinci yüzyılı içine almaktadır; edebi birer model olarak Cami, Urfi ve Sabit etkisiyle Osmanlı şiirinde İranîleşmenin daha belirgin olduğu dönemdir. On sekizinci yüzyılı ve   on dokuzuncu yüzyılın yarısını içine alan dördüncü dönem bir belirsizlik dönemi olarak diğerlerinden farklıdır. Önceleri şairlerin çoğu İranlı Şevket’i izlerken daha sonra İranîleşmeye bir tepki doğar ve şiire daha fazla Türk karakteri verme yolunda başarısız bir teşebbüse girişilir. Bunu, bütün temel kaidelerin kaybolmaya yüz tuttuğu ve şiirin tekrar çaresiz bir şekilde kısır ve renksiz bir İranîleşmeye doğru sürüklendiği dönem izler. Bu ümitsiz ve can çekişmekte olan asrın üzerinde, ölümün karanlık gölgelerini kovan gelecek için parlak yeni bir ümit vâdeden Batı kültürü yükselmeye başlar.

    Bu dört dönemle ilgili zikredilen tarihler katı ve metin hudut çizgileri olarak değerlendirilmemelidir; zira son derece hassas olan edebi temayüller herhangi bir ile tarih kesinlikle sınırlandırılmayacak kadar nezaket gerektirir. Fakat daha geniş çerçeveden bakıldığında bu dönemlerin birçok farklı temayüllere cevap verdiği görülecektir. Ayrıca bu şiirin gelişmesinin sistematik olarak incelenmesinde son derece yararlı olacaktır.

    Osmanlıların  ait  olduğu  Doğu  ve  Batı  kültürünün  yanı sıra  Tatarlar, Türkmenler ve Moğollar adıyla anılan büyük ırk hiçbir zaman asla şahsi hususiyetlerinin damgasını taşıyan ne bir din ne bir felsefe ve ne de bir edebiyat _ meydana getirmişlerdir. Bunun sebebi, bu büyük milletin asıl istidatlarının tefekkür üzerinde değil aksiyonda olmasındandır. Türkler ve onlarla aynı ırktan olan akrabalarının hepsi askerdir. Orta Asya’da İslam’ın zuhurundan önce ilk zamanlarda cemiyetlerin bir araya gelmesinin asıl maksadı özellikle askeri amaçlıdır. Sefer sona erdiğinde, ortak gaye ile bir araya gelen kabileler, aileler ve fertler umumiyetle dağılır, kısa sürede yeni ve aynı ölçüde de sürekli olmayan toplulukların birer üyesi olurlar. Başka bir şey de olmuş olmasaydı, sonu gelmek bilmeyen hayat tarzı, bu insanların, kainat hakkında tafsilatlı ve ferin teoriler üretmesi  ya da halk türkülerinin  ötesinde  edebiyat yolunda herhangi bir şey meydana getirmesini önlemek için yeterli olacaktı.

    Türk ırkının belirgin nitelikleri, özellikle askeri vasıflar olan cesaret ve itaattir. Cesaretleri hususunda konuşmak gereksizdir; bütün dünya, başlangıçtan   günümüze her Türkün doğuştan getirdiği cesaretinin nasıl olduğunu bilir. İtaatleri ise cesaretlerinden daha az değildir ve birçok yönüyle kendisini göstermiştir. Belki de Osmanlı edebiyatının en çarpıcı niteliği olan bu bağlılık aynı zamanda onun temelini teşkil eder; İslâm’la olan münasebetleri buna iyi bir örnektir. Türkler mizaç itibariyle güçlü dini hisleri olan insanlar değillerdi; hatta kendi hallerine bırakılmış olsalardı, kat’î olarak belirli bir dinleri olmayacaktı; içlerine yabancı tebliğcilerin karışmadığı kadîm zamanlarda dinî zanları müphem, tabii tapınmaları sınırlıydı.

    Zamanla içlerinden bazıları belli bir etki altında kalmadan Budist ya da Hristiyan oldular; sonra da büyük bir çoğunluğu islâm’ı kabul etti. Bu dini kabul etmelerindeki sebep doğuştan gelen istidatlarıyla ahenk içerisinde olması değil, içinde bulundukları durumların neticeleri itibariyleydi. Fakat Türkler o gün bu gündür bağlandıkları bu dini boyun eğmez bir cesaret ve sarsılmaz bir sadakatle müdafaa etmişlerdir. Din hakkında bir münakaşaya girmedikleri gibi bunu başka milletler üzerinde de bir baskı unsuru olarak kullanmamışlardır; fakat ne zaman bu dine bir saldırı olmuşsa en başta onlar müdafaasını yapmışlar ve bu davranış şekliyle ırklarının askeri ruhunu aynı ırktan bütün müttefiklerine taşımışlardır. Sadık birer asker olarak, bir emir aldıklarında tartışmadan, nedenini sormadan itaat etmişlerdir. Zira bu millet, kabul ettikleri sistemin, her zaman tartışmasız yanında yer almıştır. Kabul ettikleri prensiplere soru sormaksızın itaat, Türk karakterinin temelinde vardır. Edebiyatları üzerinde de bunun nasıl icra mevkine konulduğunu göreceğiz.

    Irklarının gerçek hususiyetlerini ortaya koyacak olan bir edebiyat vücuda getirememiş olsalar da Türk insanı, kültürü küçümsemekten hatta onu önemsememekten de oldukça uzaktır. Netice itibariyle, İranlılarla yakın temasa geçtikleri zaman onları fazlaca övünen ve korkak kimseler olarak görseler de bilgi ve kültürdeki üstünlüklerini derhal kabul etmişlerdir. Böylece Türkler bütün İran edebiyat sistemini derhal en ince teferruatına kadar, İslam’ı nasıl soru sormaksızın ve samimi bir tarzda benimsemişlerse öylece benimsemişlerdir. Yine bu İran kültürünün kendi ırki hususiyetleriyle ahenk içerisinde olup olmayacağını düşünmek için bile bir ara vermemişler, hatta onu kendi istidatlarına uygun bir halde değiştirmeye bile teşebbüs etmemişlerdir. Aksine onu kendilerine adapte etmeye, Farsça metinleri anlamak için gayret sarf etmeye hatta her şeye bir İranlı gözüyle bakmaya çalışmışlardır. Bu suretle, kabul edilen sisteme sadakatleri eski Osmanlı şiir ekolünün uzun sürmesinin sırlarını izah eder  ve hakikaten en ufak bir ananeye bile beş yüz elli yıl süren bu sadakat, şiirin bize göstereceği en gerçekçi Türk karakteridir.

    Osmanlılar    daha    edebiyatlarının    başlangıcında    Tatar    lehçesindeki  eksiklikleri gidermek için gerekli gördükleri Farsça ve Farsçalaşmış Arapça kelime ve deyimleri seçmeye ve dillerine dahil etmeye başlamışlardır. Orijinal şekillerini aynen muhafaza etmekle birlikte  yeni lisana adapte olmuş diyebileceğimiz bu yeni sözcükler her hususta Türkçe telaffuz kaidelerine tabi tutulmuşlar; bu sebeple dilin Turanî esaslarına uymuş sözcükler için Farsçalaşmış Türkçe değil Türkçeleşmiş Farsça demek daha uygundur. Zaman geçtikçe bu şekilde çok daha fazla ilaveler yapılmıştır. Farsça fikirler ve üslup kaideleri kabul edilmiş ve bir ittifak sağlanmıştır. Böylece ikinci ve daha sonraki dönemlerin dili oldukça işlenmiş bir mozaik haline gelmeye başlamıştır.

    Beş yüz elli yıllık eski edebiyat döneminde özellikle de üçüncü dönemde her Farsça ve Arapça kelimenin aynı zamanda bir Osmanlıca kelime olduğunu söylemek fazla abartılı bir ifade sayılmaz. Böylece iki klâsik dilden de malzeme alan bir yazan kendi bilgisinin sınırları ve zevklerinden başka, kısıtlayan herhangi bir şey kalmamıştır. İhtiyaç halinde, yapılması gereken bütün işlem yabancı kelimeleri Türkçe dilbilgisi kurallarına göre ifade etmekten ibarettir. Yeni edebiyatın başlangıcıyla birlikte bu serbestliğin büyük ölçüde kısıldığı görülecektir. Türkçeleşmemiş kelimeleri terk etme temayülüyle birlikte bu uygulamanın gerçekten sadece gerekli olan terimlerle -özellikle ilmi ve teknik alanda- sınırlandırılmasına çalışılmıştır. (Bizim Grek ve Latin kökenli kelimeleri aynı maksatla kullandığımız gibi; bunların çoğu da kendi dillerinde bilinmeyen şekiller ve terkipler halinde olmuştur.

    Ancak kural değişmemiş; Fransızlarla temasa girildiği günlerde daha dikkatli olunmakla birlikte, daha önce Arapça ve Farsça kelimelerle yapılan işlem aynen tekrar edilmiştir. Yeni bir medeniyeti taşıyan, yeni fikirleri ifade etmekte gerekli olan batılı kelime ve deyimler, kadim Asya ifade şekillerini bir zamanlar şerefle oturduğu tahtından indiriyor, zamanın yaşayan dilinin esas kısmı haline geliyordu. Bu katkısız dilin yeni durumundan bahsedilecek olursa, biri ikinci döneme, biri dördüncü döneme ve biri de yeni edebiyat dönemine ait üç şiiri birbiri arkasından okuyunca elde edilecek olan tesir, genel karakterde olduğu gibi çok değişken bir manzarada görülen birbiri arkasından gelen parlak terkiplerle -bugün yeni edebiyatçıların her birinin açık ve net bir şekilde karşı çıktığı- teferruatta değişmek kaydıyla, hasıl olan tesire benzetilebilir.

    Bu özümseme (asimilasyon) sistemi elbette sadece kelime ve deyimlerle sınırlı değildi. Edebiyatla ilgili her şeyi kapsıyordu. Osmanlı şiirinin biçim ve ahunun model olarak kabul edilen yabancı edebiyatlardan fevkalade etkilendiğini göreceğiz; imaj, konu ve nazım şekli hususunda bu yabancı edebiyatlara çok şey borçludur. Türk şiirini bizzat incelemeye geçmeden önce eski edebiyat üzerinde son derece etkili olan ve kabul edilen İran edebiyatı hususunda, İran’ı Osmanlıların bir edebiyat hocası haline getiren durumların neler olduğuna bakalım.7  13.yy.’da Cengiz Han’ın ordusunun zulmünden dolayı Orta Asya’daki yuvalarını terk edip Anadolu’ya, Süleyman Şah’a sığınan okumamış kaba saf Türk kabileleri bulunuyordu. Zamanla Osmanlı kudretinin özünü oluşturacak olan bu yeni gelenler o zamana kadar tamamıyla İranlı hocalarının önderliğinde kültürde hayli mesafe katetmiş olan Selçuklu Türklerini buldular. Bu Selçuklu Türkleri de Osmanlıların ataları gibi haşin Tatar kabilesindendiler. On birinci yüz yılın ortalarında İran’ı istila etmişler ve umumiyetle olduğu gibi bu kaba fatihler de medeni kölelerinin kültürünü kendilerine adapte etmişlerdi. Selçuklu Türkleri fetihlerini hızla batıya doğru kayarlarken kendileriyle birlikte İran kültürünü de taşımışlar, nihayet 12. yüzyılın sonunda Konya’nın başkent olduğu meşhur Selçuklu Anadolu Türk Devlet’ini tesis  etmişlerdir. Bu sebeple yaklaşık yüz elli yıl sonra Süleyman Şah’ın oğlu Ertuğrul Gazi ve halkı Anadolu’nun içlerine nüfuz ettiklerinde, halkın günlük dil olarak Selçuklu Türkçesini kullanmalarıyla birlikte, Farsça’nın devlet dili haline geldiğini, Fars edebiyatı ve kültürünün fevkalade hakim olduğunu gördüler.

    Ertuğrul, derhal kendisini Selçuklu sultanının tebaası kabul etmiş, onu daha sonra devletin ilk hükümdarı olarak kabul edilen ve devlete ismini veren oğlu Sultan Osman izlemiştir. Artık zayıflamış olan Selçuk hanedanı Osman’ın ve azimli tebaasının cesaret ve yiğitliğinin farkına varıp onlara devletin kuzey-batısında Bizans’la hem-hudud olan bir toprak bahsetmiştir. Osman’ın bu bölgeye yerleşmesinden kısa süre sonra da Selçuklu Devleti Moğolların karşı konulmaz saldırılarıyla parçalanıp dağılmıştır. Devletin batı kısmı ufak tefek on beyliğe ayrılmış ve bağımsız olarak varlıklarını sürdürdükleri süre içinde de devletin adı bu küçük devletçiklerin başında bulunan kişilerin adıyla anılmıştır. Daha sonra gerçekte Selçuklu olan bütün bu küçük birimler Osmanlılarla kaynaşmış ve zamanla Osmanlı adını benimsemişlerdir.

    Osmanlılar edebi varlıklarını, içlerinde erittikleri Selçuklulara borçludurlar. Binaenaleyh Fars edebiyatı ve kültürü onlar için de kaçınılmaz bir kabul olur, Zira Selçuklular Fars edebiyatından başka birşey bilmiyorlardı. Üstelik daha devletin kuruluşundan itibaren Osmanlı hakimiyetine giren bütün Türk kavimlerine bu kültürü taşımışlar ve işte “Osmanlı şiiri” dediğimiz edebi ürünler, yalnızca politik anlamda Osmanlı olan insanların ortaklaşa meydana getirdikleri edebi ürünler olmuştur.”7.  Bazı edebiyat uzmanları Türklerin İran edebiyatını değil, Arap edebiyatını model olarak aldıklarım söylemektedir. Ancak dinî ve fıkhı konuların dışında, söylendiği gibi değildir. Edebiyatta özellikle de şiirde İran takip edilmiştir. Hiçbir Osmanlı şairi bir Arap şairini kendisine model olarak kabul etmemiş; oysa her Osmanlı şairi İranlı üstadlannın yaptığı şekilde eserler üretmeye gayret etmişlerdir. 

    Kaynak: Osmanlı Şiir Tarihi

    Yazar: E.J.W Gibb 

  • Türk Medeniyeti-IV

    Türk Medeniyeti-IV

    Arap kaynakları Türklerle ilgili az bilgiler geçmişlerdir.  Araplara Kuran’ın gelmesinden anlıyoruz ki onların okuma ve yazma bakımından üstünlükleri var (mıydı) dı. Peygamberden sonra binlerce sayfalık Hadis külliyatları oluşturabilme, senet, ravi sistemini metodik hale getirebilme gibi o günlerin şartlarına göre oldukça üstün ilmi tartışmalar  yapabilen Arap alimleri (miydi) nin Türklerin İslam ile tanışmaları hususunda kalem oynatmamaları neden olabilirdi. Yoksa bu sistemi kuranlar zaten Orta Asyalı bilginler miydi? Hz. Muhammet’ten sonra bilimsel inkişaflar Araplar üzerinden (mi) dünyaya yön verdi. Öyleyse Türklerin fevc fevc Müslüman olmalarına nasıl olur da kaynaklarında yer vermezler. Ya da topluluklar halinde İslam’a katılan Türkler yok muydu (?) İbn-i Fadlan’ın (bkz: Fadlan) istihzai gözlemlerinden başka ortalıkta çok fazla Arap  materyali yok gibi… Evet Araplarca oluşturulmuş materyaller yok çünkü ORTA ASYA başlı başına kendi materyalini oluşturuyordu:  Biruni, Harezmi, Farabi, Hanifi, İbn-i Sina, Yesevi, Nakşibendi,  Buhari, Tirmizi, Kaşgari, Yusuf Has Hacip, Hazini, Fergani, Sicistani, Feridüddin Attar, Nişaburi, Mervezi, Mevlana, Maturidi, Tusi, Zemahşeri, Nizamülmülk, Cürcani ve daha niceleri …

    “…. ancak Türklerin Müslüman olması meselesiyle ilgili çalışmalar hala ilim âlemini tatmin edecek seviyede değildir. Bu alanda yapılan çalışmalar bir takım sorunları aşabilmiş değildir. Araştırmacıların karşılaştığı sorunlar şöyle ifade edilebilir: Türk Yurtlarının Sınırlarının Tespit Edilmesi Meselesi, Türklerin Etnik Özelliklerinin Tespit Edilmesi Meselesi, Türk Topluluklarının İsimlendirilmesi Meselesi ve Türk Kavimlerinin İnandığı Dinler Meselesidir… Türklerin din değiştirmesi bir anda gerçekleşen basit bir olay olmayıp pek çok yönü olan, uzun yıllar süren ve geniş bir coğrafyada meydana gelen karmaşık bir hadisedir..(1) diyen Bekir BİÇER de ORTA ASYA gerçeğinin tam bilinemediğini bize gösteriyor. 

    Aslında tüm sıkıntılar dilden kaynaklı yanılgılardan görünüyor. Bir de tabii  Batılı kaynakların istisnalar hariç pek çoğunun tüm dünyaya Orta Asya (Türk) Medeniyetini Arap Medeniyeti olarak göstermesinden ileri geliyor. Evet kaynakların kendisi bizzat Türkler tarafından ancak Arapça ile ifade ediliyordu. Sorulması gereken niçin  Türkçe değil de Arapça ? Olmalıydı. 

      Türklerin Müslüman olmaları meselesinin yanında Türk Medeniyetine dair bugün bile  Arap kaynaklarında yer verilmemesi başlı başına bir sorun. Türklerle ilgili tarih kitaplarında yazdıkları gelecek nesillerine miras bıraktıkları pek de iç açıcı değil. “ …böylece İttihat ve Terakki Cemiyeti Arapları Türkleştirme siyaseti gerçekleştirdi .Bütün Arap cemiyetlerini yok etti. Bütün bunların Arapların tam bağımsızlığı düşünmelerinde itici güç oldu. Dediğimiz gibi Araplarda  milli şuuru harekete geçiren ittihatçıların izlediği milli ırkçı siyasetti.(2)

    Sınırsız İletişimin olduğu çağımızda dahi Türklerin Arap alemi tarafından yeterince değerlendirilmiyor olması ya da Türklerin Arap alemini tanımaması da başlı başına bir sorun olarak duruyor. Aslında var olan bir medeniyeti Arapların tanıması gerektiğinin üzerinde durulması elzem bir konu mudur o da ayrı bahis konusu ancak Kuranın belirttiği “İnnemel  müminune ihvetün” ayetinin uygulanabilirliği hep boşlukta kalıyormuş gibi sonuç doğuruyor. Aslında sadece Araplar da değil farklı Müslüman toplumlarda da durum aynı. Örneğin Endonezya Osmanlı’yı, Türkleri bilir mi? Evet. 21.yüzyıl dünyasında Türk Medeniyetini hiç bilmez  dizisini, kebabını, İstanbul’u bilir sadece.  Dizilerden gördüğü kadar bilir.(3) 

    21.yüzyılda bilmiyorsa Osmanlılar zamanında bilir miydi ? Bilirdi Osmanlıyı Elbette. Türkleri bir kurtarıcı olarak görürlerdi. “Eski adıyla Nusantara yani Endonezya ve Malezya Adalarında Türklerle ilgili akideler yaygın bir şekilde mevcuttur. Osmanlı Padişahının “Raja Ngerum” şeklinde geçtiği menakıpnameler adalarda Malay, Cava ve yerel lisanlarda mevcuttur….Osmanlıdan gelen mübarek ve şifalı küp suyunu içen refaha ulaşacak diye inanan Cava ve özellikle Yogya halkı her yıl bir kez yapılan ve her İslâm yılbaşısında (satu suro) resmi protokol öncülüğünde icra edilen törenlere hevesle katılmaktadır.(4) 

    Sorun İslam dünyasının ya da Arapların  Türk Medeniyetini tanımasının yanında Türki Cumhuriyetler ne yapıyor? Türkler BİRLEŞECEK/BİRLEŞEBİLECEK  mi? BİRLEŞECEKLER ise hangi doğrular üzerinde anlaşma sağlanacak? Din mi ? Dil mi? Gelenek-kültür mü? Kendini tanımayan başkasını tanıyamaz düsturunca  Türk Medeniyetinin tanınması öncelikle kendimizi  tanımamızla mümkün görünmekte.

      Boyun eğip mütevazılık yapılacak yüce makamlarda dik başlılık  gösterip büyüklenmek   ne adice bir tutumdur. Derin Türk karakteri bu tutumdan beridir. Ancak haddini aşan mütevazılık ulviyet  değil ahmaklıktır.  Bu bağlamda Ali Osman MUŞ’un Endonezyalılar ile ilgili gözlemi ilginçtir: “İnsanları en yumuşak olduğu yerden vururlar.  Endonezyalılar da yumuşak huylu ve mülayim olduklarından o zayıf noktadan kaybediyorlar.”(5) 

    Evet bu boyun eğiş halleri maalesef ilmi sahada da kendini bir şekilde gösteriyor. Öyle ki özellikle Türkler için maalesef  “kayıp halka” dahi oluşabiliyor. Dücane  CÜNDİOĞLU kayıp halka için şunları söylüyor: “Temel İslâmî ilimlerin hiçbirini, bu ilimlerin kendisine istinat ettiği o muhkem metafizik çerçeveyi görmezlikten gelerek tanımlayamaz ve hatta ele dahi alamazsınız. Şayet herhangidir İslâmî ilmi iş göremez hale getirmek istiyorsanız, onu bağlı olduğu metafizik çerçeveden ayırmalı ve daha da önemlisi, muhtelif dönemlerde ve farklı zaviyelerden yazılmış eserler arasındaki ittifak noktalarını ihmal edip ihtilaf noktalarını –abartarak– öne çıkarmalısınız. Nitekim oryantalistler bidayetinden bu yana böyle yaptılar ve gerek İslâmî ilimlerin ve gerekse muhtelif dallardaki İslâmî eserlerin aralarındaki irtibat noktalarını görünmez hale getirdiler. Bugün Batı tarzında kurulmuş olan İlahiyat (Teoloji) fakültelerinde ilimlerin tasnifine ve hatta bu ilimlerin tâlim ve tedrîs şekline bakıldığında bu parçalanmışlığı görmek hiç de zor olmayacaktır. Tefsir Tarihi yazımında Goldziher tam anlamıyla böyle yaptı ve tefsir kitabiyâtını fırkalara göre tasnif ederek inceledi. Bizimkiler de ne yapılmaya çalışıldığını anlamaksızın bu modeli kendilerine örnek alarak Tefsir Tarihi”ni fırkalara göre taksim ettiler ve o devâsâ mirası paramparça ettiler. Meselâ bir tefsir tarihi kitabını açtığınızda, orada Zemahşerî’nin Mutezile Ekolü, Şevkanî”nin ise Zeydiye Ekolü başlığı altında incelendiğini görürsünüz. Meselâ Taberî gibi bir âlimin o muhalled (ebedi) eseri Rivayet Tefsirleri arasında incelenirken, Dirayet Tefsirleri başlığı altında Fahrur-Razî, Beyzavî, Nesefî, Ebu Suud isimlerinden başkasına pek rastlayamazsınız.

     Tefsir kitaplarının nasıl taksim ve tasnif edildiğini görmek için –ilk asır isimlerini bizzarure hazfettiğim– şu haritaya bir bakalım: Mutezile: Kadı Abdulcebbar, Zemahşerî; Şia: Ebu Cafer et-Tûsî, Ebu Ali et-Tabersî; Zeydiye: Şevkanî; Havarîc: Muhammed b. Yusuf Itfayyiş; Lugavî Tefsir: Ferra, Ebu Ubeyde, İbn Kuteybe; Tasavvufî Tefsir: et-Tüsterî, es-Sülemî; Felsefî Tefsir: İhvan”us-Safa, İbn Sina; Fıkhî Tefsir: Mukatil b. Süleyman, İmam Şafii, Cessas, Ebubekir b. el-Arabî, Kurtubî; Rivayet Tefsiri: Taberî, İbn Ebî Hatim, İbn Hibban, Ebu Leys Semerkandî, Saalebî, Vahidî, Begavî, İbn Atiyye, İbn Kesir, Suyutî; Dirayet Tefsiri: Fahreddin-Razî, Beyzavî, Nesefî, Ebu Suud.

      İşte size tefsir tarihimizin matbû eserlerden örülmüş müseccel haritası! Böylesine parçalanmış bir tarih tasavvuru, kendi tefsir geleneğini hiç anlayabilir, kıymetini takdir edebilir mi? Kütüphanelerimizin tozlu raflarındaki yazma eserleri kâle alınmayan âlimlerimiz hani neredeler? Lûtfen, önce yukarıdaki müfessirlerin vefat tarihlerini inceleyiniz ve bu zatları, 12 asırlık zaman dilimine tek tek yerleştiriniz; sonra da bir düşününüz bakalım hangi asırların müfessirleri bu listede görünmüyor? Ben bu işlemi ayrıntılı bir şekilde gerçekleştirdim ve nedense bu haritada –kasten eksik bırakılan dönemlerde yaşamış– şu isimlerin çoğunu bir türlü göremedim: Mehmed Emin Üsküdarî, Şeyh İsmail Ankaravî, İsmail Hakkı Bursevî, Muslihiddin Beypazarî, Lütfullah Erzurumî, Halil Burdurî, Mehmed İzmirî, Abdulmecid Sivasî, Şihabuddin Sivasî, Mehmed Said Kayserî, İsmail Konevî, Ali Çelebî İznikî, Cemaleddin Aksarayî, Saçaklızade Mehmed Maraşî, Molla Halil Siirdî, Mehmed Karahisarî, Hüsameddin Bitlisî, Mehmed Muhyiddin Niksarî.

      Ne gariptir şu isimler de yine bu haritada yer almıyor: Üsküdarlı Minkarizade Yahya Efendi, Antakyalı Remzî Efendi, İskilipli Sunullah Efendi, Akhisarlı Mehmed Bedreddin Münşî, Tokadlı Ahmed Kaazabadî Efendi, Kırşehirli Mevczâde Abdurrahman Rahmi, Mardinli Abdüsselam Efendi, Karslı Hamid Efendi, Kayserili İbrahim Gözübüyükzâde, Erzurumlu Feyzullah Efendi, Edirneli Abdulhay Efendi, Galatalı Mehmed Efendi, Karatepeli Hüseyin Efendi, Şarkî Karahisarlı Abdülkerim Celvetî, Aydınlı Hacı Emirzade Alim, Silifkeli Kadı Ahmed Efendi, Manisalı Kuddusî Abdurrahman Efendi, Amasyalı Hızır b. Mehmed Efendi ve Yusuf b. Hüsameddin, İstanbullu Müstakimzade, Şeyhülislam Kadızade Tahir Efendi, İsmail Müfid Efendi, Carullah Veliyüddin Efendi, Ankaralı Şeyhülislam Zekeriya Efendi, Bursalı Şeyhülislam Mehmed Efendi, Gazzîzade Nesib, Eşrefzade Ahmed İzzeddin, Eşrefzade Abdulkadir…

      Peki nerede bizim efendilerimiz, çelebilerimiz, mollarımız?! Hani Sunullah Efendi, Zekeriya Efendi, Mehmed Efendi, Hasan Çelebî, Alaeddin Çelebi, Molla Hüsrev, Molla Güranî, Molla Fenarî?!  Bir düşünün bakalım İslâm ilim geleneğinin kayıp halkası bizleri hangi zaman diliminde bekliyor ve bâhusûs bu hazine nerelerde saklı tutuluyor?”(6) Sadece tefsirler değil Osmanlı (yani Türk Devleti)  da sanki dünya üzerinde hiç kurulmadı 650 yıl sanki dünyada değil Marsta hüküm sürdü. Osmanlı da değil Türk Medeniyeti sorunu var!! Orta Asya Türk Cumhuriyetleri’nin Medeniyetleri nerede? Bilmezden, duymazdan gelmek…az kaldı! duyup bilip okuyacaklar, görecekler. Dünyada 6 medeniyet var deyip koca Türk Medeniyetini görmezden gelen art niyetli şeytani varlıklar, kestirmeden gidenler deve kuşu gibi kafalarını kuma gömseler de hakikat güneş gibi parlayacak. Çare yok!!

    1.[Bekir Biçer,Doç. Dr., Necmettin Erbakan Üniversitesi, Öğretim Üyesi,  Türklerin Müslüman Olması Meselesine Yeni Bir Bakış Denemesi*,https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/598999]”

    2.(Arap Ülkelerinde Okutulan Lise Tarih Ders Kitaplarında Türkler (Ürdün Ve Suriye Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Mehmet Yiğit, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Tarih Öğretmenliği Anabilim Dalı, Ankara-2009,  )”

    3.(https://www.youtube.com/watch?v=zBvVWUXLQb0  )

    4.(Kapsam Haber Yorum (DİJİTAL YEREL GAZETE) , 12.12.2021,Ali Osman MUŞ,https://www.kapsamhaber.com/endonezyada-turklerle-ilgili-esatirler-makale,2800.html ).

    5.(Ali Osman MUŞ, Endonezya ile Türkiye Üzerine Makaleler, 2013,www.https://play.google.com/books/reader?id=DkoyEAAAQBAJ&pg=GBS.PA1&hl=tr) 

    6.(Yeni Şafak Gazetesi , 27 Şubat 1999, ayrıca bkz. http://ducanecundioglusimurggrubu.blogspot.com/2013/01/osmanli-tefsir-mirasi.html  )